انواع گره در فرش

فرش‌های ایرانی که در خارج از ایران به فرش های پرشین نیز معروف هستند، به دلیل طرح‌های پیچیده، کیفیت استثنایی و مهارت مورد نیاز در بافت فرش در سراسر جهان شهرت دارند. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های قالی‌های ایرانی، گره‌هایی است که برای ایجاد نقش‌ها استفاده می‌شود. گره ها در فرش ایرانی انواع مختلفی دارند که هر کدام ویژگی ها و مزایای منحصر به فردی دارند. در این مطلب از فرش پلاس به بررسی انواع گره های مورد استفاده در فرش می پردازیم.

برای دیدن مجموعه فرش ابریشمی طرح دستباف کلیک کن

گره فرش چیست؟

گره فرش واحد اصلی طرح در فرش دستباف است که با حلقه زدن نخ به دور دو یا چند نخ تار روی یک بافندگی و سپس بستن آن ایجاد می‌شود. گره ها پرز یا سطح برجسته فرش را ایجاد می کنند که می توان آن را برای ایجاد پرز کوتاه تر برش داد یا برای ایجاد پرز بلندتر بدون تراش گذاشت. گره همان پرزی است که آن را حول محور چله های زیر و رو گره میزنند ، در واقع با کنار هم قرار گرفتن گره ها در نهایت نقش و طرح فرش نمایان می شود. هرچه تعداد گره های شما در یک فرش بیشتر باشد طبیعتاً فرش نیز دارای کیفیت بیشتری خواهد بود به همین خاطر یک واحدی به نام “رج” وجود دارد که تعداد گره ها را در هر 7 سانتی متر برای ما مشخص می کند. گره را با نام های دیگری چون ریشه ، خفت ، پیچه ، گند ، ایلمه و یا ایلمک نیز می شناسند که البته همگی به یک معنا هستند.

در فرش‌بافی، گره فرش به عنوان یکی از اصلی‌ترین عامل در تولید فرش محسوب می شود. با توجه به نوع گره‌ای که برای بافتن فرش استفاده می شود، ویژگی‌های مختلفی در فرش ایجاد می‌شود. به عنوان مثال، استفاده از گره ترکی در فرش باعث تولید فرشی می‌شود که بافت خوبی دارد و مقاومت بالایی در برابر سایش و استفاده دارد.

گره فرش به دو صورت دستی و ماشینی تولید می‌شود. در فرش‌های دستباف، گره فرش به صورت دستی بافته می‌شود و این باعث می‌شود که فرش‌های دستباف دارای کیفیت و دقت بالاتری نسبت به فرش‌های ماشینی باشند. اما در فرش‌های ماشینی، گره فرش به صورت خودکار با استفاده از دستگاه‌هاییی با تکنولوژی بالا تولید می‌شود و این باعث می‌شود که سرعت و کارایی در تولید فرش ماشینی بالا برود.

گره های پرکاربرد فرش

دو گره پرکاربرد در فرش ایرانی گره فارسی و گره ترکی است. گره فارسی به نام گره سنه یا نامتقارن نیز شناخته می شود که نام آن از شهر سنندج واقع در استان کردستان گرفته شده است و گره ترکی که به نام گره متقارن نیز شناخته می شود.

1. گره فارسی یا گره نامتقارن
2. گره ترکی یا گره متقارن

گره فارسی یا نامتقارن چیست؟

گره فارسی نامتقارن است، به این معنی که هنگام گره خوردن،تنها به دور یک تار پیچیده می شود که در اصطلاح به آن گره نامتقارن گفته نیز گفته می شود. گره فارسی بر روی سه نوع چله قالی پایه‌گذاری می‌شود. گردش نخ خامه در زیر و روی تار گره فارسی را به وجود می‌آورد. نحوه گره زدن به این صورت است که نخ در روی یکی از گره‌ها که تار رو می‌باشد گردش کرده و از پشت تار زیر عبور می‌کند. 

گره‌های نامتقارن برای بافت فرش‌های با طرح‌های پیچیده و هندسی، فرش‌های گل و بوته، فرش‌های تابلوفرش و همچنین فرش‌های مدرن بسیار مناسب است. با توجه به متنوع بودن این نوع گره، فرش‌هایی با طرح و رنگ‌های مختلف می‌توان با استفاده از این گره بافت.

از مزایای استفاده از گره‌های نامتقارن، سرعت بیشتر در بافت فرش و امکان بافت فرش با طرح‌های پیچیده و چالش‌برانگیز است. همچنین با توجه به این که در این نوع گره، نخ‌های داخلی و بیرونی گره‌ها می‌توانند با هم متفاوت باشند، فرش‌های بافته شده با این گره، دارای طرح‌های منحصر به فرد و فریبندگی هستند.

انواع گره فارسی که عبارتند از: ۱- فارسی چپ ۲- فارسی راست ۳- فارسی کمکی

• گره فارسی چپ: ابتدا با دست خامه را به دور چله زیر تاب داده و سپس سر خامه را از پشت چله رو رد کرده.
• گره فارسی راست: ابتدا با دست خامه را دور چله رو تاب داده و سر خامه را از پشت چله زیر رد می‌کنیم.
• گره فارسی کمکی: جهت ایجاد سایه در بافت فارسی مورد استفاده قرار می‌گیرد به این صورت که هر یک از دو رنگ خامه را نصف می‌کنیم.

گره ترکی یا متقارن چیست؟

گره ترکی از طرف دیگر متقارن است به این معنی که دو سر نخ دارای طول یکسانی هستند. نخ به دور دو نخ تار مجاور پیچیده می شود و سپس از وسط آنها بازگردانده می شود. این فرآیند باعث ایجاد گره ای می شود که دوام بیشتری دارد. گره متقارن به دلیل سرعت و سادگی در بافت فرش‌ها، انتخاب بسیاری از فرش‌بافان و تولیدکنندگان فرش‌ است. این نوع گره در فرش‌های دستباف و نیز فرش‌های ماشینی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل زیبایی و خواصی که دارد، بسیار محبوب است.

انواع گره ترکی عبارتند از: ۱- گره ترکیبی ۲- گره ممتاز

• گره ترکیبی: جهت ایجاد سایه در بافت آذری بکار می‌رود که نیمی از خامه مورد استفاده از یک رنگ و نیمی دیگر از رنگی دیگر است و مانند گره آذری گره زده می شود.
• گره ممتاز: ابتدا با قلاب خامه را به دور چله رو انداخته و سپس قلاب را از بین دو سر خامه وارد کرده و سر دیگر خامه را از پشت چله زیر خارج می‌کنیم.

گره تقلبی چیست؟

در این روش هیچ گره ای زده نمی شود و همانطور که از اسمش مشخص است نوعی تقلب محسوب می شود. استفاده از گره تقلبی به عنوان یکی از شیوه‌های کاهش هزینه تولید فرش است که به شدت بر دوام فرش تاثیر مخربی دارد و باعث نارضایتی مشتریان نسبت به کیفیت فرش می‌شود. بنابراین، در خرید فرش باید با دقت از کیفیت فرش و نوع گره‌های استفاده شده در بافت آن اطمینان حاصل کرد تا جلوی فرسودگی آتی و افت کیفیت فرش را بگیریم.

انواع گره تقلبی

• گره جفتی
• گره کمانشیب
• گره u شکل

گره جفتی چیست؟

در این نوع روش به جای اینکه نخ خامه تنها به دور یک تار بپیچد، گاهی دور چهار تا شش تار پیچیده می‌شود. این نوع گره، گره جفتی یا جفتی بافی نامیده می شود. گره جفتی در هر دو نوع بافت فرش از جمله ترکی باف و فارسی دیده می‌شود. این تقلب را در فرش‌های درشت بافت با کمی دقت می‌توان تشخیص داد ولی در قالی‌های ریز بافت به ویژه هنگامی که در آن‌ها پودهای رنگی به کار رفته باشد بسیار مشکل است. با این نوع گره زنی گرچه از مدت بافت بسیار کاسته می‌شود ولی در عوض حاصلی جز فرش‌های پوک و بی دوام نخواهد داشت.

گره کمانشیب چیست؟

در این نوع از گره زنی نخ بعد از اینکه دور چله گردانده شد، بدون اینکه گره بخورد بر روی رج قالی محکم می شود.

گره U چیست؟

این روش از گره زنی همانطور که از اسمش پیداست شکلی شبیه به U دارد. در این روش خامه فرش را دولا کرده و آن را از پشت تار عبور داده و بعد در ادامه قلاب را از داخل U شکل خامه عبور می دهند و سر نخ را گرفته و از U به طرف بیرون رد می کنند. این روش به عنوان یک گره محسوب می‌شود و برای اینکه نقش فرش از پشت مشخص شود روی چله رو می‌افتد.

گره هنری چیست؟

گره های هنری بافتی متفاوت و بسیار پویا دارند که به صورت گوناگون در فرش‌ها، تابلو فرش‌ها و آثار نقاشی بافته می شوند. این گره‌ها، تکنیک هنری بسیار قدیمی است که توسط بافندگان و هنرمندان با استفاده از دانش و تخصص شخصی خود، ایجاد شده‌اند. گره های هنری انواع مختلفی دارند که در این مطلب به مهم ترین گره ها خواهیم پرداخت.

گره های هنری معمولاً با استفاده از طرح‌های گوناگون، در سطح فرش بافته می‌شوند. این طرح‌ها می‌توانند از چهره‌های معروف، حیوانات، پرتره، و یا طرح‌های هنری دیگر باشند. در واقع، گره های هنری، یکی از شکل‌های متمایز و جذاب بافت فرش است که توانایی ایجاد آثار بسیار زیبا و جذاب در هنر بافت فرش را داراست.

انواع گره هنری

• گره تک تار
• گره آویز
• گره دو رنگ
• گره قرضی

گره تک تار چیست؟

این گره نیز همانگونه که از اسمش پیداست روی یک تار زده می شود. در زدن این گره معمولا از قلاب استفاده می شود و در بافت ‌‌‌‌‌‌‌فرش‌های تصویری و برای نشان دادن اجزاء ظریف صورت نظیر چشم از‌ این گونه گره استفاده می‌شود و در ضمن در مواردی که یکی از چلّه‌ها پاره شده باشد نیز می‌توان از آن استفاده نمود.

گره آویز چیست؟

گره آویز در واقع یک گره متشکل از مجموع چهار گره مختلف می باشد. از این گره بیشتر برای بافت طرح های تصویری مانند صورت در فرش های درشت بافت استفاده می شود. 

گره دو رنگ چیست؟

در این نوع از گره از چند رنگ متفاوت استفاده می شود، و زمانی از آن استفاده می‌شود که یکی از خانه‌های کوچک نقشه در مرز دو نقش با ‌‌‌‌‌‌رنگ‌های گوناگون قرار بگیرد. در ضمن از‌ این نوع گره برای اجرای سایه روشن‌ها استفاده می‌شود.

گره قرضی چیست؟

در‌ این گره خامهٔ مورد استفاده از لای چند تار عبور داده شده و به نقطهٔ مورد‌‌ نظر برده می‌شود یعنی به این شکل است که در شروع یکی از تارها را گرفته خامه را از بین آن عبور می دهند و بعد از بین تارهای زیر و رو دو تار را گرفته از بین آنها رد می کنند و از جای مورد نظر بیرون می آورند.

برای دیدن مجموعه فرش ماشینی مدرن کلیک کن

جمع بندی

در پایان می توان گفت که فرش های ایرانی به دلیل طرح های پیچیده، کیفیت استثنایی و سطح مهارت لازم برای بافت آن شهرت دارند. انواع گره های به کار رفته در فرش ایرانی در ایجاد نقش ها و بافت های منحصر به فردی که این فرش ها را بسیار مورد توجه قرار می دهد ضروری است. گره فارسی و گره ترکی دو گره پرکاربرد هستند اما گره های دیگری مانند گره آویز، گره تک تار، گره قرضی و گره دو رنگ نیز وجود دارد که در فرش های ایرانی نیز استفاده می شود که هر گره ویژگی منحصر به فرد خود را دارد.

اگر به دنبال فرش های باکیفیت با طرح های زیبا و دارای ضمانت تثبیت رنگ و ارسال رایگان هستید، فرش های هایپر فرش پلاس را بررسی کنید. تمام فرش های ماشینی موجود در فرش پلاس با نخ 100% اکریلیک وارداتی از ترکیه در پایتخت فرش های ماشینی یعنی کاشان بافته می شوند. فرش های ما بدون واسطه و با قیمت درب کارخانه ارائه می شود.

مطالب مرتبط:

• تفاوت فرش 500، 700، 1000، 1200 و 1500 شانه + تعریف تراکم فرش
• تفسیر الگوهای فرش ایرانی